Prestatiedruk onder jongeren: wat kun je er tegen doen?

Veel jongeren ervaren prestatiedruk. Zo blijkt uit onderzoek van het CBS dat ruim de helft van de 12- tot 25-jarigen vaak of regelmatig druk ervaart om aan eigen verwachtingen te voldoen. Ook voelen veel jongeren een druk om aan de verwachtingen van anderen te voldoen.

Hieronder lees je wat prestatiedruk betekent, waarom jongeren deze druk ervaren en wat je er tegen kunt doen.

Wat is prestatiedruk?

Prestatiedruk is de druk die mensen voelen om te presteren om zo aan bepaalde verwachtingen te voldoen. Deze druk kan je voelen vanuit jezelf of vanuit de omgeving. Je hebt bijvoorbeeld het gevoel dat je altijd een acht of hoger moet halen voor een toets. Of je voelt de druk vanuit je omgeving om te slagen voor je eindexamens. Herken je dit? Je bent zeker niet de enige!

Hoe herken je prestatiedruk?

Je kunt prestatiedruk herkennen wanneer je vrijwel de hele tijd een drang voelt om dingen beter te moeten doen. Je zal vaak het gevoel hebben dat je iets ‘moet’ doen en goed ‘moet’ doen. ‘Moeten’ is dan ook een veelgebruikt woord als je een hoge prestatiedruk ervaart.

Prestatiedruk hoeft niet altijd slecht te zijn. Het is wel belangrijk dat je de volgende signalen goed in de gaten houdt. Dit kunnen namelijk de eerste signalen zijn die je lichaam aangeeft wanneer de prestatiedruk te hoog wordt:

Je bent snel geprikkeld
Je bent sneller geïrriteerd
Je slaapt slecht
Je kunt niet goed ontspannen
Je hebt last van hoofdpijn
Je spieren zijn gespannen
Je bent vaak moe
Je hebt minder energie
Je hebt last van concentratieproblemen
Je hebt geen plezier meer in school of werk
Je gaat met tegenzin naar school of werk
Je hebt minder interesse in anderen
Je hebt een verminderde weerstand

Wat zijn de oorzaken van prestatiedruk?

Er zijn verschillende oorzaken die ervoor kunnen zorgen dat je prestatiedruk ervaart. Zo kan je last hebben van hoge verwachtingen vanuit jezelf, vanuit de maatschappij, vanuit school/studie, vanuit anderen of een combinatie hiervan.

Prestatiedruk vanuit jezelf

Veel jongeren hebben tegenwoordig te maken met een grote hoeveelheid keuzes en kansen. Dit maakt het een stuk moeilijker om een keuze te maken voor bijvoorbeeld een bepaalde studierichting. Daarnaast willen jongeren vaak gelijk de juiste keuze maken. Zij ervaren daarbij ook vaak perfectionisme, prestatiedrang en bewijsdrang. Deze begrippen betekenen het volgende:

Perfectionisme: je wilt alles altijd perfect doen.
Prestatiedrang: de behoefte om te presteren.
Bewijsdrang: je wilt jezelf bewijzen wat je allemaal kunt of hoe goed je bent in iets.

Kortom, je hebt veel verwachtingen van jezelf wat kan leiden tot hoge prestatiedruk.

Prestatiedruk vanuit de maatschappij

Een succesvol bestaan wordt in de huidige maatschappij als iets belangrijks gezien. Vaak wordt naar je schoolcijfers of salaris gekeken om te bepalen hoe succesvol je bent. Kortom, hoe succesvol iemand is, wordt vaak uitgedrukt in cijfers. Er wordt daarbij niet naar de persoonlijke ontwikkeling gekeken.

Daarnaast leven we in een zogeheten ‘geluksmaatschappij’. Dit betekent dat we het belangrijk vinden om gelukkig te zijn. We denken daarbij dat een perfect leven ons gelukkig zal maken. Hierdoor streven jongeren naar perfectie en ervaren zij een grotere prestatiedrang en bewijsdrang.

Prestatiedruk vanuit school/studie

Uit het HBSC-onderzoek – een onderzoek gericht op de gezondheid en het welzijn van scholieren – blijkt dat de druk door school de afgelopen tien jaar flink is toegenomen. Uit onderzoek ‘Geluk onder Druk?’ blijkt dat jongeren deze druk ook echt voelen. Bijna de helft van de 16-jarigen heeft last van stress door school, wat kan komen door de prestatiedruk die zij ervaren.

Veel stress onder jongeren/studenten op school komt door:

Toetsen
Cijfers die al vroeg meetellen voor het eindexamen
Cijfers die in de groepsapp van de klas gedeeld worden
Het gevoel hebben niet serieus genomen te worden
De verkeerde opleiding gekozen te hebben
Het gevoel vast te lopen op school

Daarnaast hebben het afschaffen van de basisbeurs, de invoer van de langstudeerboete en het bindend studieadvies, ervoor gezorgd dat veel studenten druk ervaren om direct de juiste studie te kiezen en om hun studie zo snel mogelijk af te ronden.

Prestatiedruk vanuit anderen

Door de opkomst van sociale media vergelijken jongeren zich vaker met anderen. Vaak wordt alleen het “perfecte” plaatje op sociale media geplaatst. Anderen laten vooral zien wat goed gaat in het leven en wat zij bereikt hebben. De slechte of verdrietige kanten worden vaak weg gelaten. Veel mensen hebben het gevoel dat ze moeten voldoen aan dit “perfecte” plaatje wat leidt tot een sociale prestatiedruk.

Daarnaast heerst FOMO (fear of missing out) bij veel jongeren. FOMO betekent dat je overal bij wilt zijn en bang bent om iets leuks te missen wanneer je dit niet doet. Sociale media draagt hier onder andere aan bij. Iedereen kan namelijk foto’s en filmpjes plaatsen van de leuke tijd die ze hebben, waardoor je het gevoel kan hebben dat je iets mist.

Ook ouders kunnen (onbedoelde) verwachtingen hebben van hun kinderen waardoor prestatiedruk toeneemt. Vaak hebben ouders dit niet eens door of bedoelen ze het niet verkeerd.

Wat zijn de gevolgen van prestatiedruk?

Prestatiedruk hoeft niet altijd slecht te zijn. Wanneer er iets van je verwacht wordt, kan dit namelijk motivatie en structuur geven.

Prestatiedruk kan alleen wel veel vervelende gevolgen met zich meebrengen wanneer deze verwachtingen te veel of te erg worden voor je. Zo kan je last krijgen van:

Voel je dus dat de prestatiedruk toeneemt? Kom dan op tijd in actie. Zo voorkom je dat je hier veel last van gaat hebben.

Wat kan je tegen prestatiedruk doen?

Het is belangrijk om jezelf te beschermen tegen een te hoge prestatiedruk. Maar hoe kun je omgaan met prestatiedruk? Hieronder vind je een aantal tips.

Wees lief voor jezelf! Probeer de druk die je voelt los te laten en neem het jezelf niet kwalijk als het even allemaal niet lukt. Even ontspannen is ook heel goed voor je. Ga even sporten of even lezen. Of doe even helemaal niets.
Geloof in je eigen kunnen. Het blijkt dat wanneer je gelooft in je eigen kunnen, een positief zelfbeeld hebt, optimistisch bent en veerkracht ervaart, je minder last hebt van prestatiedruk.
Praat erover. Zo kan het fijn zijn om met bijvoorbeeld vrienden over de druk die je voelt te praten. Misschien ervaren zij namelijk dezelfde druk en kunnen jullie elkaar helpen. Maak samen huiswerk en neem ook tijd om even te kletsen over iets anders. Wanneer je druk ervaart door iemand uit je omgeving, is het ook belangrijk om met deze persoon hierover te praten. Voel je bijvoorbeeld veel druk vanuit je ouders? Praat met ze. Misschien hebben je ouders niet eens door dat ze veel druk opleggen. Samen kunnen jullie kijken hoe deze druk verminderd kan worden.
Vergelijk jezelf niet met anderen. Niemand heeft een perfect leven. Ook al laten sommige mensen het wel zo lijken. Besef dat iedereen minder leuke tijden meemaakt in zijn of haar leven.
Zorg ervoor dat je je tijd goed indeelt. Een goede voorbereiding voor een toets en goede timemanagement zorgen ervoor dat je minder druk ervaart. Timemanagement betekent dat je je tijd op een juiste manier besteedt. Het maken van een planning helpt hierbij. Ook zal je merken dat je hierdoor vaker “nee” moet zeggen tegen bepaalde activiteiten en/of personen. Heb je hier moeite mee? Wij geven je tips die ervoor zorgen dat je makkelijker “nee” kunt zeggen.
Doe de Chill, je moet al zoveel challenge van MIND. Voor een periode van tien dagen ontvang je om de dag een e-mail met opdrachten en tips om wat relaxter door het leven te gaan.
Zoek hulp. Wordt de prestatiedruk te erg? Vraag dan om hulp. Op de meeste scholen kun je bijvoorbeeld terecht bij een mentor, intern begeleider of zorgcoördinator die je verder kan helpen. Ook zijn er speciale hulporganisaties voor jongeren die je advies geven en ondersteuning bieden, zoals de Alles oké supportlijn, Join us en @ease. Kom je er niet helemaal uit? Neem dan (anoniem) contact op met onze hulplijn van Mentaal Vitaal via telefoon, mail of chat, wij helpen je graag verder.

Hoe nu verder? – Het Harder Better Faster Stronger? onderzoek

Om inzicht te krijgen in de oorzaken van stress en prestatiedruk van studenten in het hoger onderwijs, is begin november 2022 een onderzoek gestart. Het gaat om het onderzoek Harder Better Faster Stronger? dat het Trimbos-instituut samen met het Expertisecentrum inclusief onderwijs (ECIO) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) uitvoert. Naast het in kaart brengen van de oorzaken van stress en prestatiedruk, biedt het onderzoek ook mogelijke oplossingen voor hogescholen, universiteiten, studenten en de overheid. Eind juni 2023 worden de uitkomsten van het onderzoek bekend gemaakt.