Persoonlijkheidsstoornissen

Iedereen heeft een eigen persoonlijkheid. Je persoonlijkheid zegt iets over wie je bent en hoe je je gedraagt. Als de gedragingen in de weg zitten, kan er sprake zijn van een persoonlijkheidsstoornis. Hieronder lees je onder andere meer over wat een persoonlijkheidsstoornis is, welke soorten er zijn en wat je kunt doen als je ermee te maken hebt.

Wat is een persoonlijkheidsstoornis?

Bij iemand met een persoonlijkheidsstoornis zitten de gedragingen in de weg. Het kan zijn dat je anders denkt, doet en voelt dan anderen in jouw omgeving. Je kijkt dus op een andere manier naar jezelf en de omgeving.

We spreken van een persoonlijkheidsstoornis als de gedragingen voor een lange tijd problemen geven in het dagelijks leven, zoals op school, werk en in het sociale leven.

Patronen

Bij een persoonlijkheidsstoornis blijven er bepaalde patronen in het gedrag terugkomen. Dit patroon is duidelijk aanwezig en komt naar voren in allerlei situaties. Er zijn veel verschillende persoonlijkheidsstoornissen, die allemaal hun eigen patroon kennen.

Hoeveel mensen hebben een persoonlijkheidsstoornis?

Het aantal volwassenen in Nederland dat een persoonlijkheidsstoornis heeft, wordt geschat tussen de 5% en 10%. Sommige persoonlijkheidsstoornissen komen meer voor bij mannen, of juist bij vrouwen.

Welke persoonlijkheidsstoornissen zijn er? En welke symptomen horen daarbij?

Er zijn tien verschillende persoonlijkheidsstoornissen beschreven. Deze zijn op basis van de kenmerken verdeeld in drie groepen, ook wel clusters genoemd. Je hebt cluster A, B en C. Hieronder worden deze clusters beschreven.

Cluster A-persoonlijkheidsstoornissen

Dit cluster bestaat uit deze drie persoonlijkheidsstoornissen:

• Paranoïde persoonlijkheidsstoornis 
• Schizoïde persoonlijkheidsstoornis 
• Schizotypische persoonlijkheidsstoornis 

Mensen met een persoonlijkheidsstoornis uit dit cluster zoeken weinig contact met anderen en leven vaak alleen. Deze mensen komen vaak chaotisch of verward over. Soms horen of zien zij ook dingen die er niet zijn (hallucinaties) of hebben ze overtuigende ideeën (wanen).

Cluster B-persoonlijkheidsstoornissen

Dit cluster bestaat uit deze vier persoonlijkheidsstoornissen:

• Antisociale persoonlijkheidsstoornis
• Borderline persoonlijkheidsstoornis
• Histrionische persoonlijkheidsstoornis (ook wel een theatrale persoonlijkheidsstoornis)
• Narcistische persoonlijkheidsstoornis

Mensen met deze stoornissen hebben vaak problemen met het beheersen van hun emoties en in het contact met anderen. Ze doen ook vaak dingen zonder erover na te denken.

Cluster C-persoonlijkheidsstoornissen

Dit cluster bestaat uit deze drie persoonlijkheidsstoornissen:

• Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis
• Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
• Dwangmatige persoonlijkheidsstoornis (ook wel een obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornis).

Mensen met deze stoornissen worden wel gezien als “angstig”. Zij zijn bang om relaties aan te gaan of om mensen te verliezen. Ruzies en moeilijke situaties vermijden ze graag. Deze mensen zijn vaak angstig, gespannen en willen graag de controle hebben.

Mensen met een cluster C-persoonlijkheidsstoornis kunnen zich over het algemeen beter aanpassen dan mensen met een persoonlijkheidsstoornis uit de clusters A en B.

Andere persoonlijkheidsstoornissen

Ook zijn er mensen met persoonlijkheidsstoornissen die niet in één van de clusters zijn in te delen. Zij hebben bijvoorbeeld kenmerken van twee of meer persoonlijkheidsstoornissen, maar hebben niet alle kenmerken van één van de stoornissen. Dit wordt “ongespecificeerde persoonlijkheidsstoornis” genoemd. Vroeger heette dit een “Persoonlijkheidsstoornis NAO” (Niet Anderszins Omschreven). In de praktijk komt deze persoonlijkheidsstoornis het meest voor.

Wat zijn de oorzaken van een persoonlijkheidsstoornis?

Het is niet altijd even duidelijk waardoor iemand een persoonlijkheidsstoornis krijgt. En waardoor de ene persoon deze wel en de andere persoon deze niet krijgt. Vaak is het aangeboren, of beginnen de problemen als iemand nog heel jong is.

Ook spelen nare ervaringen of een onveilige omgeving vaak een rol. We noemen dat ook wel ‘risicofactoren’. Denk aan:

• Lichamelijke mishandeling
• Seksueel en emotioneel misbruik
• Emotionele verwaarlozing
• Onveilige gehechtheid
• Overbescherming
• Gebrekkige opvoeding
• Psychische problemen bij ouders
• Verlies van ouders door overlijden of echtscheiding
• Pestverleden
• Armoede

Wat kun je zelf doen bij een persoonlijkheidsstoornis?

Je kunt veel doen om goed om te gaan met een persoonlijkheidsstoornis. Probeer uit welke van deze tips bij jou passen:

• Het kan helpen om meer informatie te lezen, omdat je jezelf daardoor beter kunt leren begrijpen.
• Zorg goed voor jezelf. Ga stress uit de weg. En probeer een slaapritme op te bouwen, waarbij je voldoende slaap krijgt.
• Breng structuur aan in je dag.
• Zoek hulp en steun bij familie en vrienden. Sommige mensen vinden het fijn om het met anderen te bespreken. Jij mag zelf bepalen met wie je het deelt.

Hulp via telefoon, mail of chat 

• Mentaal Vitaal Infolijn: stel (anoniem) je vraag per telefoon (0900-1994, 10ct per minuut), chat of mail. De deskundige medewerkers van onze infolijn zitten voor je klaar op werkdagen van 09.00 tot 17.00. We kunnen je ook (gratis) terugbellen. Neem contact met ons op. 
• Er zijn ook hulporganisaties waar je terecht kunt buiten onze werktijden. Zo kun je altijd je verhaal kwijt of je vraag stellen.  

Welke behandelingen zijn er bij een persoonlijkheidsstoornis?

Soms gaat een persoonlijkheidsstoornis vanzelf over, en hoef je niet in behandeling. Dat verschilt per persoon en per stoornis.

Als een persoonlijkheidsstoornis een grote invloed heeft op het dagelijks leven, is het handig om een behandeling hiervoor te krijgen. Hieronder lees je meer over de behandelingen.

Passende hulp

Als je denkt dat je een persoonlijkheidsstoornis hebt, is het handig om een afspraak te maken bij je huisarts. De huisarts kijkt dan of je een doorverwijzing nodig hebt.

Je wordt dan vervolgens doorgestuurd naar een psycholoog, praktijkondersteuner GGZ of een organisatie die hier behandeling voor geeft. Hier krijg je dan een intake. In de intake wordt een diagnose gesteld. Na de diagnose wordt samen met jou gekeken welk behandelplan het beste past. Dit is vaak een vorm van psychotherapie.

Behandeling gericht op persoonlijkheidsstoornis

Bij een persoonlijkheidsstoornis is psychotherapie de beste behandeling. Het doel van deze therapie is dat de klachten minder worden en dat iemand er beter mee leert omgaan.

Er zijn 4 soorten van therapie die het beste werken bij een persoonlijkheidsstoornis:

• Dialectische Gedragstherapie (DGT): een vorm van cognitieve gedragstherapie waarbij je leert omgaan met problemen en heftige emoties.
• Mentaliseren Bevorderende Therapie (MBT): hierbij leer je gevoelens, gedachten en verlangens van jezelf en anderen te begrijpen.
• Schematherapie (ST): hierbij onderzoek je de oorzaken van bepaald gedrag, bijvoorbeeld door ervaringen uit je jeugd. Zo leer je jezelf te veranderen om je beter te voelen.
• Transference-Focused Psychotherapy (TFP): in deze therapie bekijk je hoe je jezelf en anderen ziet. Het doel hiervan is om relaties met anderen te verbeteren.

Medicijnen

Soms worden er ook medicijnen gegeven. Onder begeleiding van een psychiater probeer je welk medicijn het beste werkt. Er zijn geen medicijnen die een persoonlijkheidsstoornis genezen. Maar medicijnen kunnen wel helpen bij bepaalde klachten en ondersteuning geven bij een bepaalde therapie.