Overspannen

Sommige gebeurtenissen en problemen in je leven kunnen veel spanning geven. Bijvoorbeeld als je veel werkstress ervaart, je een dierbare bent verloren, iemand in je omgeving ernstig ziek is, het minder goed gaat in je relatie of als je intensieve mantelzorg hebt. De spanning kan komen door korte (heftige) en langdurige gebeurtenissen.

Wat is overspannenheid?

Als de spanningsklachten zo erg zijn en het niet lukt om daarmee om te gaan, spreken we van overspanning. Je hebt het gevoel dat je geen overzicht meer hebt en je grip op de situatie verliest. Je kunt je dagelijkse dingen niet meer goed doen. Bijvoorbeeld op het werk, op school of thuis. Ook kun je klachten krijgen zoals slecht slapen, piekeren en concentratieproblemen.

Wat zijn de symptomen van overspannen zijn?

Als je overspannen bent, heb je last van onderstaande klachten. Twijfel je of je overspannen bent? Maak dan een afspraak met je huisarts om te bepalen of je overspannen bent.

1. Je hebt tenminste 3 spanningsklachten, zoals:

Je bent erg moe
Je slaapt slecht
Je bent prikkelbaar
Je kunt niet tegen drukte en/of lawaai
Je bent meer emotioneel
Je piekert veel
Je voelt je opgejaagd
Je hebt moeite met concentreren en dingen onthouden

2. Je hebt het gevoel dat je geen controle meer hebt. Je voelt bijvoorbeeld dat je geen overzicht hebt en geen grip hebt op de situatie. Je voelt je machteloos.

3. Je hebt moeite met dagelijkse bezigheden. Je vindt het bijvoorbeeld lastig om taken op het werk af te ronden, je studie bij te houden, of het huishouden te doen.

Ook kunnen lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, hartkloppingen, duizeligheid en buikpijn optreden als je overspannen bent.

Wat zijn de verschillen tussen overspanning en burn-out?

De termen overspannen en burn-out worden vaak door elkaar gehaald, maar betekenen niet hetzelfde. Er bestaan drie verschillen tussen overspanning en een burn-out:

1. Bij een burn-out spelen bovenstaande klachten voor een langere tijd. Bij een burn-out moeten bovenstaande klachten minstens zes maanden aanwezig zijn.

2. Bij een burn-out ervaar je meer mentale moeheid dan bij overspanning. Dit houdt in dat je het nog lastiger vindt om je aandacht erbij te houden en je te concentreren.

3. Bij een burn-out voel je je lichamelijk en geestelijk vermoeid en uitgeput. Je voelt je letterlijk ‘opgebrand’. Het is dan ook een meer heftige vorm van overspannenheid.

Waarom is het belangrijk om overspannenheid vroegtijdig te herkennen?

Het is belangrijk dat overspanning vroegtijdig herkend wordt. Overspannenheid kan namelijk overgaan in een burn-out. Bij een burn-out duurt het langer om te herstellen.

Ook is overspanning een belangrijke oorzaak van werkverzuim. Dit betekent dat je niet kunt werken omdat je overspannen bent. Volgens ArboNed blijkt dat ongeveer 30% van de werknemers voor langere tijd uitvalt door stress en overspanning. Het is dan ook belangrijk om hier vroeg bij te zijn, om dit te voorkomen.

Wat kun je doen als je overspannen bent?

Het goede nieuws is dat overspanning weg kan gaan en je hier zelf mee aan de slag kunt. Het herstel bij overspanning bestaat uit drie fasen. Elke fase heeft een eigen doel, waarbij oefeningen en tips horen.

Fase 1: Accepteer dat je overspannen bent en neem rust

De eerste fase heeft als doel om meer inzicht te krijgen in wat er aan de hand is. Ook bekijk je welke activiteiten je wel en niet kunt doen, en neem je meer tijd voor rust. Deze fase duurt gemiddeld 3 weken.

De volgende oefeningen en tips helpen je hierbij:

Praat erover. Dit kan met een huisarts of bedrijfsarts. Ook kan het fijn zijn om het te bespreken met familie, vrienden, collega’s en kennissen. Wil je liever je verhaal anoniem kwijt? Of wil je weten waar je nog meer terecht kunt? Dan kun je bellen, chatten of mailen met onze deskundige medewerkers.
Zorg voor voldoende ontspanning. Hier vind je handige tips om meer te ontspannen.
Kijk welke activiteiten je kunt blijven doen en welke niet. Bespreek dit ook met de mensen in je omgeving. Waarschijnlijk zul je tegen sommige activiteiten ‘nee’ moeten zeggen. Vind je dit lastig? De oefening ‘Zeg nee!’ helpt je erbij.

Moet ik thuisblijven als ik overspannen ben?

Of je kunt blijven werken als je overspannen bent, hangt af van je situatie. Als het mogelijk is, is het verstandig om zoveel mogelijk te blijven werken. Werken is goed voor het herstel en brengt structuur. Stem dit af met je leidinggevende en/of de bedrijfsarts. Wees duidelijk over wat je wel en niet kan doen en waar je behoefte aan hebt.

Schrijf je gedachten en gevoelens op. Dit geeft je een overzicht van momenten wanneer je stress ervaart, wat je erbij voelt en denkt, en wat je ermee doet.
Krijg grip op je piekergedachten. Kies bijvoorbeeld voor een dagelijks piekermoment en probeer het daarna los te laten. Hier vind je tips om minder te piekeren.
Zorg voor een goed dagritme. Slaap en eet op regelmatige tijden.
Eet gezond en gevarieerd. De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum is hiervoor een handig hulpmiddel. Gebruik ook geen drugs of alcohol, of minder het gebruik hiervan.
Zorg voor voldoende beweging. Dit kan soms best een uitdaging zijn. Toch is beweging belangrijk omdat je hierdoor beter bestand bent tegen stress. Hier vind je tips om meer in beweging te komen.
Zorg voor voldoende goede slaap. Heb je hier moeite mee? Bekijk dan hier tips om beter te slapen.

Fase 2: Maak een overzicht van oorzaken en oplossingen

In de volgende fase kijk je naar de oorzaken van de overspanning. Ook bedenk je in deze fase oplossingen om ermee om te gaan en de stress te verminderen. Een bedrijfsarts kan je hierbij helpen als je dat fijn vindt. Deze fase duurt gemiddeld 3 tot 6 weken.

Wat zijn de oorzaken? Schrijf ze op en praat erover.

Schrijf de oorzaken van stress op die voor overspanning hebben gezorgd. Wilde je bijvoorbeeld te veel tegelijk doen? Voelde je ergens een grote verplichting voor?
Er kunnen één of meerdere oorzaken zijn, die op meerdere gebieden een rol spelen. Bijvoorbeeld op werk, thuis of in je sociale leven. Praat er ook over met je omgeving.

Hoe kun je dit oplossen? Bekijk wat je nodig hebt.

Bekijk welke oorzaken veel invloed hebben op de stress die je ervaart.
Bekijk welke oorzaken veranderbaar zijn. Wanneer een dierbare is overleden, kun je dit niet veranderen. Wel kun je kijken hoe je hiermee om kunt gaan. Wanneer je veel werkstress ervaart, of het niet goed gaat in je relatie, kan er misschien wel meer aangepast worden.
Vraag jezelf af wat er moet gebeuren om de oorzaken aan te pakken. Of bekijk hoe je om kunt gaan met de stress die je door de oorzaken ervaart. ‘Wat heb je hiervoor nodig?’ en ‘Wie kan je hierbij helpen?’ zijn vragen die je jezelf kunt afvragen.
Kijk naar dingen die je in het verleden hebt opgelost. Hoe heb je dit aangepakt? Wat werkte hierbij goed voor jou? Neem dit mee.
Denk na over wat jou gelukkig maakt en wat je energie geeft. Ook dit kun je meenemen als onderdeel van de oplossing(en).
Ook hier geldt: schrijf je oplossingen op, praat erover, zorg voor ontspanning, beweeg voldoende, slaap voldoende en eet gezond en gevarieerd. Eventueel kun je ook kijken of mindfulness iets voor je is.

Fase 3: Voer de bedachte oplossingen uit

In de laatste fase van herstel voer je de bedachte oplossingen uit. Begin met kleine simpele oplossingen. Bekijk vervolgens wat dit met je spanning doet. Je kunt ook meer taken oppakken. Je merkt in deze fase dat je je beter gaat voelen.

Hulp / begeleiding als je overspannen bent

Vaak gaat overspannenheid vanzelf over. Zeker als je aan de slag gaat met bovenstaande oefeningen en tips. Maar als het niet over gaat kan behandeling nodig zijn. Je kunt ook direct contact opnemen met een professionele hulpverlener. Kom je er niet uit? Bel, chat of mail dan met onze deskundige medewerkers. Zij geven je advies en ondersteunen je bij het zoeken naar hulp.

Voor werkgevers: wat doe je als je werknemer overspannen is?

Als een werknemer overspannen is, kan dit gevolgen hebben voor de werksituatie van diegene en die van naaste collega’s. Ook heb je er als werkgever mee te maken. Het is dan ook handig als je weet wat je als werkgever – of misschien wel als collega – moet doen in zo’n situatie.

Allereerst is het belangrijk dat je bovenstaande klachten die horen bij een overspanning vroegtijdig herkent. Geeft iemand bijvoorbeeld vaak aan dat hij of zij moe is? Of is diegene de laatste tijd erg prikkelbaar? Ook kun je kijken naar veranderingen in het gedrag. Meldt iemand zich vaker ziek, of merk dat je diegene interesse in bepaalde taken is verloren? Dat kunnen signalen zijn dat iemand overspannen is. Ga vervolgens het gesprek aan. Geef aan wat je merkt en vertel je zorgen. Luister vervolgens goed naar de ander. Bekijk daarna welke oorzaken zorgen voor stress bij de werknemer en ga samen op zoek naar oplossingen. Eventueel kan dit met een bedrijfsarts.

Meer informatie over wat je kunt doen als je werknemer overspannen is, vind je op de website van ArboNed.