Zelfbeschadiging

Zelfbeschadiging komt vaker voor dan misschien wel gedacht wordt. Het is dan ook goed om dit onderwerp bespreekbaar te maken.  

In deze tekst lees je wat zelfbeschadiging is, waarom iemand zichzelf beschadigt en wat je kunt doen om te stoppen met zelfbeschadiging. Heb je vragen of ben je op zoek naar hulp? Neem dan (anoniem) contact met ons op.  

Snel naar:

Wat is zelfbeschadiging? 

Bij zelfbeschadiging brengt iemand zichzelf schade toe. Dit kan een bewuste keuze zijn. Maar het kan ook onbewust gebeuren. Bijvoorbeeld bij dwang of door stemmen.  

Soms kun je de beschadiging aan de buitenkant van het lichaam zien. Bijvoorbeeld bij krassen of brandwonden op de huid. Het kan ook zo zijn dat je de beschadigingen niet (goed) ziet. Bijvoorbeeld bij vergiftiging. Ook verbergt iemand vaak de schade vanuit schaamte. 

Zelfbeschadiging is iets anders dan een poging tot zelfdoding. Want meestal wil iemand die zichzelf beschadigt niet dood. Wel kan de verwonding zo ernstig zijn dat het levensbedreigend is, en in sommige gevallen zelfs dodelijk kan zijn. 

Zelfbeschadiging wordt ook wel ‘zelfverwonding’, ‘zelfverminking’, ‘auto-agressie’ of ‘automutilatie’ genoemd. 

Waarom beschadigen mensen zichzelf? 

Er zijn verschillende redenen waarom mensen zichzelf beschadigen. Voor de meesten is zelfbeschadiging een manier om met emoties, zoals boosheid, verdriet, angst of een gevoel van leegte om te gaan. Vaak beschadigt iemand zichzelf dan om deze emoties niet te voelen. Door zich te richten op de lichamelijke pijn, heeft iemand het gevoel dat de emotionele pijn wordt verzacht of tijdelijk wordt verminderd. 

Maar er zijn ook andere reden waarom mensen zichzelf beschadigen. Bijvoorbeeld: 

• Om juíst weer iets te voelen 
• Om controle uit te oefenen 
• Uit een gevoel van zelfhaat (jezelf niet leuk vinden)  
• Vanuit de gedachte dat ze zichzelf moeten straffen 
• Om de boodschap dat iemand het moeilijk heeft aan de omgeving over te brengen.  

Vaak zijn er ook andere dingen aan de hand. Zelfbeschadiging kan bijvoorbeeld een reactie zijn op een vervelende gebeurtenis of ervaring die iemand heeft meegemaakt (een trauma). Ook kan zelfbeschadiging voorkomen bij een psychische aandoening, zoals een persoonlijkheidsstoornis (zoals borderline), eetstoornis, dwangstoornis of een depressie.  

Wat kun je doen om met zelfbeschadiging te stoppen? 

Misschien wil je wel stoppen met zelfbeschadiging, maar weet je niet hoe. Of wil je weten wat je kunt doen als je er nog niet helemaal klaar voor bent om helemaal te stoppen. Voor beide gevallen geven we je tips.  

• Praat erover met iemand die je vertrouwt. Praten lucht op en kan ervoor zorgen dat je jezelf beter begrijpt. Je krijgt meer inzicht in je emoties en gedachten. Ook kunnen anderen je helpen. Soms helpt het al als ze naar je luisteren. Het belangrijkste is dat je er met iemand over praat bij wie je je goed voelt. Dit kan iemand zijn die dicht bij je staat, zoals een familielid of een vriend. Maar misschien vind je het ook wel fijn om erover te praten met iemand die je niet kent. In dat geval kun je ook altijd (anoniem) bellen, chatten of mailen met onze deskundige medewerkers.  

• Zoek professionele hulp. Zelfbeschadiging is niet de oplossing om met emotionele pijn of moeilijkheden om te gaan. Vaak wordt de emotionele pijn juist erger. Ook brengt zelfbeschadiging risico’s met zich mee. Het kan bijvoorbeeld zorgen voor infecties, en in sommige gevallen kan zelfbeschadiging levensbedreigend zijn. Om deze redenen is het goed om professionele hulp te zoeken.  

• Denk na over de oorzaak van de zelfbeschadiging. Het is belangrijk om te weten waarom je jezelf beschadigt. Zo kun je er beter mee omgaan. Je kunt de oorzaak achterhalen op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door met iemand te praten die je vertrouwt, door in therapie te gaan of via lotgenotencontact bij Stichting Zelfbeschadiging. 
• Zoek afleiding als je de neiging voelt om jezelf te beschadiging. Deze lijst helpt je erbij. De lijst is opgesteld door mensen die er zelf ervaring mee hebben. Kijk wat voor jou werkt. Misschien moet je er eerst een aantal uitproberen.  
• Lees ervaringsverhalen van anderen die vertellen hoe ze gestopt zijn met zelfbeschadiging. Het ervaringsverhaal van Kyra is hier een goed voorbeeld van. Ook vind je ervaringsverhalen op Proud2bme.  
• Gebruik de Calm Harm app. Calm Harm helpt je weerstand te bieden tegen de drang om jezelf te beschadigen. Download de app via Google Play of App Store. 
• Wees lief voor jezelf en heb geduld. Als je gaat stoppen met zelfbeschadiging kan je te maken hebben met tegenslagen. Misschien heb je het gevoel dat je terugvalt in oude gewoonten. Of voel je dat de drang om jezelf pijn te doen sterker wordt. Wees op dit soort momenten lief voor jezelf. Kijk naar de vooruitgang die je al hebt doorgemaakt. Zoek ook steun bij anderen en bespreek hoe je een tegenslag kunt doorkomen.  

Hulplijnen wanneer je te maken hebt met zelfbeschadiging 

Bij de hulplijnen hieronder kun je terecht als je hulp zoekt bij het stoppen met zelfbeschadiging.  

• Mentaal Vitaal: we zijn er voor een luisterend oor, advies en ondersteuning bij het zoeken naar hulp. Neem (anoniem) contact op per telefoon (0900-1994), chat of mail. Deskundige medewerkers van onze infolijn zitten voor je klaar op werkdagen van 09.00 tot 17.00. 
• Stichting Zelfbeschadiging: als je op zoek bent naar steun, kun je contact opnemen op maandag en vrijdag via telefoonnummer 030-2311473 of mailen naar [email protected]. 
• 113 Zelfmoordpreventie: deze organisatie richt zich op het voorkomen van zelfmoord, maar geeft ook hulp aan mensen die zichzelf beschadigen. Je kunt gratis bellen (0800-0113) of chatten.  

Welke behandelingen zijn er bij zelfbeschadiging? 

Er zijn verschillende behandelingen om te stoppen met zelfbeschadiging. Hiervoor kun je terecht bij een psycholoog, psychotherapeut of psychiater. Maak hiervoor eerst een afspraak bij je huisarts. Die zorgt voor een doorverwijzing.  

De behandeling kan bestaan uit psychotherapie, medicijnen of een combinatie. Welke behandeling het beste is, verschilt per persoon. Een psycholoog, psychotherapeut of psychiater kijkt samen met jou wat je nodig hebt.  

Psychotherapie 

Psychotherapie is een vorm van behandeling waarbij je met een therapeut (zoals een psycholoog of psychiater) praat. De therapeut helpt je om te begrijpen waarom je jezelf pijn doet en helpt je om beter met je gevoelens om te gaan. Je leert nieuwe manieren te vinden om je gevoelens te uiten, zonder jezelf pijn te doen. 

Medicatie 

Medicijnen kunnen helpen om emotionele pijn te verminderen en je stemming stabieler te maken. Wel moeten medicijnen altijd voorgeschreven en gecontroleerd worden door een arts, zoals een huisarts of psychiater. Zij geven je hier dan ook advies over.