Dementie

Bij iemand met dementie werken de hersenen minder goed. Vaak gaat het geheugen verder achteruit. Dit maakt het dagelijks leven moeilijker. Hieronder lees je meer over wat dementie is, welke symptomen erbij horen, hoe het ontstaat en wat je kunt doen als je te maken hebt met dementie.

Wat is dementie?

Dementie is een ziekte in de hersenen. De hersenen werken steeds minder goed. Bij dementie zijn er meerdere functies in de hersenen die niet goed werken, bijvoorbeeld het geheugen en de aandacht. Later ontstaan er problemen in alle functies. Iemand kan steeds minder voor zichzelf zorgen.

Is dementie hetzelfde als Alzheimer?

Er is niet één soort dementie. Dementie is een verzamelnaam voor alle soorten van dementie. Er bestaan meer dan vijftig vormen van dementie. Elke vorm is weer anders. De bekendste vorm van dementie is Alzheimer. Iedereen met Alzheimer heeft dus dementie, maar niet iedereen met dementie heeft Alzheimer. 

Welke symptomen horen bij dementie?

De eerste symptomen van dementie verschillen. Dit komt door de verschillende vormen van dementie.

Bij Alzheimer kan iemand geheugenproblemen hebben die steeds erger worden. Er zijn ook vormen waarbij iemand op het begin geen problemen heeft in het geheugen, maar wel andere problemen heeft. Iemand is bijvoorbeeld traag, verandert van gedrag, heeft moeite om op woorden te komen of vergist zich in tijd en plaats.

Bij alle vormen nemen de symptomen toe. Omdat er steeds meer symptomen zijn, wordt het voor iemand moeilijk om voor zichzelf te zorgen. Zelf beslissingen nemen gaat steeds minder goed. Uiteindelijk kan het nodig zijn dat iemand wordt opgenomen in een verpleeghuis. 

Ook psychische problemen kunnen voorkomen bij dementie, zoals depressie en angst. Maar iemand kan ook slaapproblemen krijgen, dingen zien of horen die er niet zijn (hallucinaties) of overtuigende ideeën hebben (wanen).

Dementieklachten die horen bij een andere aandoening

Soms krijgen mensen klachten die lijken op die van dementie, maar die bij een andere aandoening horen. Verwarring, vergeetachtigheid of moeite met oriënteren zijn symptomen die ook kunnen komen door een delier, depressie, vitaminetekort, uitdroging, slecht functioneren van de schildklier of van hart- en bloedvaten. Of door bijwerkingen van bepaalde medicijnen. Ze verdwijnen vaak weer als de onderliggende aandoening verdwijnt.

Hoe ontstaat dementie?

Het is nog niet volledig duidelijk waardoor dementie ontstaat. Bekend is dat de hersenen veranderen als gevolg van beschadiging. Er sterven cellen in de hersenen af. Dit kan op allerlei plekken in de hersenen plaatsvinden. Hierdoor werken de hersenen minder goed.

Bij Alzheimer begint de schade op de plek die verantwoordelijk is voor het geheugen. Hierdoor kan iemand minder goed dingen onthouden.

Dementie kan door verschillende oorzaken ontstaan, bijvoorbeeld:

• Alzheimer
• Frontotemporale dementie
• Lewybody dementie
• Vaatschade in de hersenen
• Parkinson

Leeftijd en geslacht

In Nederland hebben zo’n 230.000 mensen dementie. Dementie ontstaat meestal op oudere leeftijd. Hoe ouder je wordt, hoe groter je kans op dementie. Van de mensen die 90 jaar en ouder zijn, heeft 40% dementie. Ook geslacht maakt uit: vrouwen van 75 jaar en ouder hebben vaker dementie dan mannen in die leeftijd.

Risicofactoren

Het volgende vergroot de kans op dementie:

• Roken
• Alcohol
• Weinig bewegen
• Hoge bloeddruk
• Suikerziekte (diabetes)
• Overgewicht (obesitas)
• Inactieve hersenen

Wat kun je zelf doen bij dementie?

Huisarts

Als je zelf, of je omgeving, vermoedt dat er sprake is van dementie, is het belangrijk dat je contact opneemt met je huisarts. De huisarts kijkt dan wat er aan de hand is en waar je hulp bij nodig hebt.

Regelmatig bewegen

Voor mensen met dementie is het belangrijk om in beweging te blijven. Het is het beste om minstens vijf keer per week een half uur te bewegen. Op deze pagina van dementie.nl lees je tips om te blijven bewegen.

Gezond blijven

Ook is het belangrijk om gezond te blijven. Gezonde en gevarieerde voeding kan helpen bij het stimuleren van de hersenen en het verbeteren van de gezondheid. Voldoende slaap is ook goed voor de hersenen.

Hersenen actief houden

Mensen met dementie kunnen hun hersenen vaak langer gezond houden door bezig te zijn met mentale activiteiten. Voorbeelden hiervan zijn: boeken lezen, puzzels doen, spelletjes spelen en knutselen.

Contact houden

Vertel mensen in de directe omgeving wat er met aan de hand is, zodat zij het kunnen begrijpen en je steunen. Ook kan dit de geest actief houden.

Verder kunnen groepsactiviteiten helpen. Denk aan muziek- of kunstlessen, of aan evenementen binnen een zorginstelling.

Aan de slag met programma’s en trainingen

• MijnBreincoach app (Alzheimer Centrum Limburg) geeft op een leuke manier zicht op de gezondheid van onze hersenen. Het helpt mensen haalbare stappen te zetten naar een betere hersengezondheid. Je ontvangt iedere dag een kort berichtje: een ‘weetje’, quizvraag, tip of uitdaging.
• Grip en Glans (SocioQuest) is een programma wat zich richt op het versterken van de eigen regie (GRIP) en het welbevinden (GLANS) van mensen in de tweede levenshelft. Het wordt aangeboden als groepscursus en als huisbezoek.
• Sociaal Vitaal (Stichting GALM) richt zich op zelfstandig wonende ouderen met een laag opleiding- en/of inkomen met als doel om gezond ouder te worden. Het bestaat uit een beweegprogramma, een weerbaarheidstraining, een sociale vaardigheidstraining en een voorlichting over verschillende gezondheids- en sociale thema’s.
• Op zoek naar zin is een cursus voor mensen van 55 jaar en ouder met een chronische psychiatrische aandoening. Hierbij ga je aan de hand van je eigen levensverhaal op zoek naar een rode draad in het leven, met als doel het vinden van zingeving en het opdoen van positieve ervaringen.

Hulp via telefoon, mail of chat

• Mentaal Vitaal Infolijn: stel (anoniem) je vraag per telefoon (0900-1994, 10ct per minuut), chat of mail. De deskundige medewerkers van onze infolijn zitten voor je klaar op werkdagen van 09.00 tot 17.00. We kunnen je ook (gratis) terugbellen. Neem contact met ons op.
• Er zijn ook hulporganisaties waar je terecht kunt buiten onze werktijden. Zo kun je altijd je verhaal kwijt of je vraag stellen.

Welke behandelingen bij dementie zijn er?

Dementie is (nog) niet te genezen, maar een behandeling kan de symptomen verminderen en de kwaliteit van leven verbeteren.

Er zijn verschillende soorten behandelingen bij dementie. De manier waarop mensen met dementie worden geholpen, hangt af van wat er aan de hand is en hoe erg het is.

Een huisarts of casemanager kunnen je meer vertellen over de behandelingen en wat er bij je past als je dementie hebt.

Casemanager

Een casemanager helpt mensen met dementie en hun naasten. De casemanager zorgt ervoor dat de zorg voor iemand met dementie zo goed mogelijk geregeld wordt.

Basiszorg

Basiszorg is hulp bij de dagelijkse dingen, meestal door iemand uit de naaste omgeving of door de thuiszorg. Het bestaat uit het doen van huishoudelijke klusjes en het in de gaten houden van de gezondheid van degene met dementie. Met basiszorg krijgt de dag meer structuur.

Psychosociale hulp

Er is psychosociale hulp voor mensen met lichte tot matige dementie. Er zijn geen harde bewijzen dat het werkt, maar de hulp kan er in elk geval voor zorgen dat iemand met dementie zich beter gaat voelen.

• Psychotherapie en gespreksgroepen: deze vorm van behandeling wordt ingezet voor emotionele verwerking en het leren omgaan met (symptomen van) dementie. Het vermindert bijvoorbeeld negatieve gedachten en gevoelens en zorgt ervoor dat iemand met dementie beter kan omgaan met moeilijke situaties. In gespreksgroepen kunnen ervaringen worden uitgewisseld en kun je elkaar steunen.  
• Gedragstherapie: bij deze vorm van therapie wordt gewenst gedrag gestimuleerd en ongewenst gedrag verminderd. Ook wordt gekeken hoe het dagelijks leven makkelijker kan worden gemaakt. Bijvoorbeeld door aanpassingen in de omgeving en het creëren van een vaste structuur in de dag.
• Psychomotorische therapie: hierbij worden verschillende bewegingsactiviteiten gebruikt, zoals oefeningen om het evenwicht te verbeteren, dansen, spelletjes, wandelen of creatieve activiteiten. Dit kan zorgen voor de verbetering van coördinatie, kracht, balans, concentratie en het uiten van emoties. Ook zorgt het voor een positief beeld van jezelf. Deze therapie legt de nadruk op wat je nog wél kunt.
• Informatie over de werkelijkheid: de werkelijkheid zien zoals ‘ie is. De verzorger geeft steeds de juiste informatie en verbetert verkeerde uitspraken en gedrag.
• Belevingsgerichte aanpak: in deze therapie ligt de nadruk niet op hoe de werkelijkheid echt is, maar op een positieve beleving en je veilig voelen.

Ergotherapie

Als je dementie hebt, dan worden dagelijkse dingen steeds moeilijker. Bijvoorbeeld wassen, aankleden, tandenpoetsen, het vinden van de weg naar de wc of het bereiden van een maaltijd. Ergotherapie kan dan helpen. Een ergotherapeut kan lastige taken makkelijker maken met advies over hulpmiddelen of over aanpassingen in de omgeving.

Logopedie

Mensen met dementie kunnen soms moeite hebben met praten of het begrijpen van taal. Het kan bijvoorbeeld lastig zijn om woorden uit te spreken of zinnen te maken. Logopedie kan dan helpen om de communicatie te verbeteren.

Medicijnen

Medicijnen kunnen soms de achteruitgang van het geheugen vertragen. Of juist gedragsveranderingen behandelen, zoals agressie en psychose.

Je hebt dementie: hoe ziet de toekomst eruit?

Hoe snel de hersenen minder goed gaan werken, verschilt per persoon. Mensen met dementie leven gemiddeld 6,5 jaar met de ziekte. Het komt ook voor dat mensen meer dan 15 jaar met de ziekte leven. Wel is het zeker dat de klachten zullen toenemen. Er is nog geen medicijn om dementie te genezen. Omdat er steeds meer klachten zijn, wordt het voor iemand moeilijk om voor zichzelf te zorgen. Zelf beslissingen nemen gaat steeds minder goed. Uiteindelijk kan het nodig zijn dat iemand wordt opgenomen in een verpleeghuis.