Dementie

Als iemand last van dementie heeft, gaan zijn of haar hersenen steeds minder goed werken. Vooral het geheugen gaat steeds verder achteruit. Dagelijkse dingen zoals wassen, koken en aankleden gaan daardoor minder goed, net als denken en plannen maken. Voor iemand met dementie lukt het meestal niet meer om te werken of relaties te onderhouden.

Wat is dementie?

Dementie is een ziekte in de hersenen. De hersenen werken steeds minder goed. Bij dementie zijn er minstens twee functies in de hersenen die niet goed werken, bijvoorbeeld het geheugen en de aandacht. Later ontstaan er problemen in alle gebieden. Iemand kan steeds minder voor zichzelf zorgen.

Dementieklachten die horen bij een andere aandoening

Soms krijgen mensen klachten die lijken op die van dementie, maar die bij een andere aandoening horen. Verwarring, vergeetachtigheid of moeite met oriënteren zijn symptomen die ook kunnen komen door een delier, depressie, vitaminetekort, uitdroging, slecht functioneren van de schildklier of van hart- en bloedvaten. Of door bijwerkingen van bepaalde medicijnen. Ze verdwijnen vaak weer als de onderliggende aandoening verdwijnt.

Steeds meer dementerende ouderen

In Nederland hebben zo’n 230.000 mensen dementie. Een minderheid van deze mensen, zo’n 12.000, krijgt het al voor hun 60e jaar. Door de vergrijzing van de bevolking en omdat mensen steeds ouder worden, denken we dat het totale aantal flink doorstijgt. In 2050 verwachten we dat 500.000 mensen dement zullen zijn.

Symptomen dementie

De symptomen van dementie lopen uiteen. In ieder geval werkt het geheugen steeds minder goed. Daardoor kun je geen nieuwe dingen leren of herinneren. Ook alledaagse dingen, zoals koffiezetten, kunnen opeens ingewikkeld zijn. Zelfs iemands persoonlijkheid kan veranderen door dementie.

Het geheugen vermindert

In ieder geval is er sprake van minimaal één van de volgende verschijnselen:

• Afasie: iemand begrijpt woorden niet meer en praten wordt moeilijk.
• Apraxie: iemand krijgt steeds meer moeite met het doen van dagelijkse dingen als wassen, koken en aankleden, ook al zijn de spieren in orde.
• Agnosie: iemands ogen, oren, reuk, smaak en tast zijn goed maar toch heeft iemand steeds meer moeite met herkennen.

Stoornis in denken en organiseren

Een ander symptoom is het steeds minder goed plannen kunnen maken, zaken kunnen organiseren en logisch kunnen nadenken. Werken of sociale contacten onderhouden wordt na een tijdje onmogelijk.

Symptomen aan de buitenkant

Ook aan de buitenkant veranderen er geleidelijk dingen. Denk aan:

• een verwaarloosd uiterlijk, verwaarloosde kleding en hygiëne
• ongepaste opmerkingen
• ander gedrag (onrustig worden of bijvoorbeeld gaan zwerven)
• andere persoonlijkheid (bozig worden, angstig, achterdochtig of bijvoorbeeld apathisch)
• onregelmatig slapen
• incontinentie
• vermagering
• gevoeligheid voor infecties
• problemen met lopen, kauwen en slikken

Hoe ontstaat dementie?

We weten nog niet alles van het ontstaan van dementie. Wel weten we dat er verschillende factoren meespelen. Ook weten we dat de ziekte kan ontstaan door, of onderdeel zijn van, een andere ziekte of aandoening. Het is in ieder geval duidelijk dat het zich afspeelt in de hersenen.

Je kunt dement worden door een andere ziekte, zoals:

• Alzheimer
• Parkinson
• Creutzfeldt-Jakob
• Aids
• Hersentumoren
• Herseninfarcten, beroerte of bloeding in de hersenen.
• Syndroom van Down

Leeftijd en geslacht

De rol van leeftijd is duidelijk: hoe ouder je wordt, hoe groter je kans op dementie. Van de mensen die 90 jaar en ouder zijn, heeft 40% dementie. Ook geslacht maakt uit: vrouwen van 75 jaar en ouder zijn vaker dement dan mannen in die leeftijd.

Individuele kwetsbaarheid

Het rijtje dat nu volgt, noemen we individuele kwetsbaarheden. Het betekent dat de kans op dementie groter is als je:

• een hoge bloeddruk hebt
• aderverkalking
• suikerziekte type 2
• hartritmestoornissen
• veel bepaalde stollingsfactoren in je bloed of
• een gestoorde cholesterolhuishouding

Ook teveel vet eten en roken vergroten de kans op Alzheimer en dementie.

Je ziet: de oorzaken lopen nogal uiteen. Ook erfelijkheid speelt een rol. Ouderdomsdementie is waarschijnlijk erfelijk en bij dementie op vroege leeftijd lijkt erfelijkheid een grote rol te spelen.

Beschermende factoren van dementie

We zijn voorzichtig, maar sommige factoren lijken dementie een beetje te kunnen vertragen. Bepaalde medicijnen (waaronder aspirine) en hormonen zouden een gunstige invloed hebben. Net als veel sociale contacten, een actieve geest, veel beweging en het drinken van koffie.

Als je denkt dat je misschien symptomen van dementie hebt, is een goed gesprek goud waard. Ook met gespecialiseerde hulpverleners.

Wat kun je zelf doen bij dementie?

Neem contact op met je huisarts

Er zijn geen duidelijke adviezen voor mensen met dementie. Want als je dement wordt, weet je vaak niet dat je iets mankeert. Misschien voel je wel pijnlijk dat er iets misgaat, maar kun je het nog niet onder ogen zien. Tegelijkertijd word je misschien bang of boos over de ziekte, schaam je je, raak je in paniek of ben je teleurgesteld door de dingen die niet meer gaan. Je wordt steeds onzekerder.

Wat er ook gebeurt: als je zelf, of je omgeving, vermoedt dat er sprake is van dementie, is het belangrijk dat je contact opneemt met je huisarts.

Hulp via telefoon, mail of chat

• Mentaal Vitaal Infolijn: stel (anoniem) je vraag per telefoon (0900-1994, 10ct per minuut), chat of mail. De deskundige medewerkers van onze infolijn zitten voor je klaar op werkdagen van 09.00 tot 17.00. We kunnen je ook (gratis) terugbellen. Neem contact met ons op.
• Er zijn ook hulporganisaties waar je terecht kunt buiten onze werktijden. Zo kun je altijd je verhaal kwijt of je vraag stellen.

Programma’s en trainingen

• MijnBreincoach app (Alzheimer Centrum Limburg) geeft op een leuke manier zicht op de gezondheid van onze hersenen. Het helpt mensen haalbare stappen te zetten naar een betere hersengezondheid. Je ontvangt iedere dag een kort berichtje: een ‘weetje’, quizvraag, tip of uitdaging.
• Grip en Glans (SocioQuest) is een programma wat zich richt op het versterken van de eigen regie (GRIP) en het welbevinden (GLANS) van mensen in de tweede levenshelft. Het wordt aangeboden als groepscursus en als huisbezoek.
• Sociaal Vitaal (Stichting GALM) richt zich op zelfstandig wonende ouderen met een laag opleiding- en/of inkomen met als doel om gezond ouder te worden. Het bestaat uit een beweegprogramma, een weerbaarheidstraining, een sociale vaardigheidstraining en een voorlichting over verschillende gezondheids- en sociale thema’s.
• Op zoek naar zin is een cursus voor mensen van 55 jaar en ouder met een chronische psychiatrische aandoening. Hierbij ga je aan de hand van je eigen levensverhaal op zoek naar een rode draad in het leven, met als doel het vinden van zingeving en het opdoen van positieve ervaringen.

Behandeling dementie

Zo ziet de behandeling van dementie eruit

Mensen die dement worden, kunnen bepaalde dingen niet meer. Maar dat betekent nog niet dat zij helemaal onbereikbaar worden, of zonder eigen wil. Zij blijven gewoon mens. Om het leven – voor hen – wat fijner te maken en de vergeetverschijnselen te verlichten, is er basiszorg en psychosociale hulp.

Basiszorg

Basiszorg is hulp bij de dagelijkse dingen, meestal door iemand uit de naaste omgeving of door de thuiszorg. Het bestaat uit het doen van huishoudelijke klusjes en het in de gaten houden van de gezondheid van degene met dementie. Met basiszorg krijgt de dag meer structuur.

Psychosociale hulp

Er is psychosociale hulp voor mensen met lichte tot matige dementie. Er zijn geen harde bewijzen dat het werkt, maar kan er in elk geval voor zorgen dat de persoon in kwestie zich goed voelt.

• Psychotherapie en gespreksgroepen: voor emotionele verwerking en het leren omgaan met (symptomen van) dementie.
• Gedragstherapie: belonen van gewenst gedrag.
• Psychomotorische en muziektherapie: eenvoudige bewegingsactiviteiten voor emotioneel evenwicht. Met aandacht voor goede zorg voor jezelf, een positief beeld van je lichaam, stimuleren van je initiatief en het benadrukken van alles wat je nog wél kunt.
• Oriëntatie op de werkelijkheid: de werkelijkheid zien zoals ‘ie is. De verzorger geeft steeds de juiste informatie en verbetert verkeerde uitspraken en gedrag.
• Belevingsgerichte aanpak: in deze therapie ligt de nadruk niet op hoe de werkelijkheid echt is, maar op je veilig voelen, geborgen en ontspannen. Je thuis voelen, waar je ook bent.

Medicijnen

Medicijnen kunnen soms de achteruitgang van het geheugen vertragen. Of juist gedragsveranderingen behandelen, zoals agressie en psychose.

Ken je iemand met dementie?

Hieronder lees je ons advies als iemand in je omgeving dement is. Direct contact opnemen met een professionele hulpverlener kan natuurlijk ook.

Dementie en de omgeving

Omgaan met iemand met dementie

Als iemand waarvan je houdt dement wordt of is, neem je langzaam afscheid van iemand die nog leeft. Dat is zwaar. En zolang hij of zij nog niet is opgenomen, komt ook de fysieke, sociale en emotionele zorg op jouw schouders. Je bent dan mantelzorger. Soms is die zorg zo zwaar dat het risico bestaat dat je geïsoleerd, gestrest of zelfs depressief raakt. Gelukkig zijn er verschillende manieren om je draagkracht te versterken.

Lees en leer zoveel mogelijk over dementie

Dementie.nl van Alzheimer Nederland geeft uitgebreide adviezen en helpt je bij vragen over de omgang met iemand met dementie. Ook organiseren zij regelmatig bijeenkomsten. Zoals het Alzheimer Café, voor mensen met dementie, naasten, hulpverleners en belangstellenden. Het Alzheimer Café wordt op verschillende plekken in Nederland georganiseerd.

Maatschappelijk werk helpt je

Als je wilt, neemt een maatschappelijk werker de zorg over voor een weekend of een korte vakantie. Ook dagbehandeling kan rust geven. In een aantal gevallen is ook langdurige ondersteuning mogelijk.

Ook dit is belangrijk

• Zorg voor plezier en ontspanning. Zo voorkom je dat je zelf overbelast raakt.
• Houd contact met de buitenwereld. Lucht af en toe je hart bij mensen in de omgeving.
• Zoek lotgenoten. Je vindt mensen in vergelijkbare situaties via bijvoorbeeld Alzheimer Nederland. Dat geeft troost en inzicht.

Hulp via telefoon, mail of chat

• Mentaal Vitaal Infolijn: stel (anoniem) je vraag per telefoon (0900-1994, 10ct per minuut), chat of mail. De deskundige medewerkers van onze infolijn zitten voor je klaar op werkdagen van 09.00 tot 17.00. We kunnen je ook (gratis) terugbellen. Neem contact met ons op.
• Er zijn ook hulporganisaties waar je terecht kunt buiten onze werktijden. Zo kun je altijd je verhaal kwijt of je vraag stellen.

Meer informatie over dementie

Deze organisaties helpen je verder. Direct contact opnemen met een professionele hulpverlener in de buurt kan ook.

MIND Naasten Centraal

Landelijke zelfhulporganisatie van en voor familieleden van mensen met psychische en psychiatrische aandoeningen.

Alzheimer Nederland

Alzheimer Nederland geeft al ruim 25 jaar hulp en informatie aan mensen met dementie en hun directe omgeving. Bijvoorbeeld via dementie.nl, speciaal voor familie en andere naasten.