Faalangst: wat is het en hoe ga je ermee om?

Heb je veel spanning voor een toets, rijexamen, presentatie of een andere belangrijke opdracht? Dat is heel logisch en kan zelfs heel goed zijn! Een beetje spanning helpt je om je aandacht ergens bij te houden en aan de slag te gaan. Maar wat als je zoveel zenuwen hebt, omdat je denkt dat je niet goed zal presteren? En hierdoor problemen in het dagelijks leven ervaart? Dan kan het zijn dat je last hebt van faalangst.

In deze tekst lees je meer over wat faalangst is, hoe je het herkent en wat de oorzaken en gevolgen zijn. Ook geven we je aan het einde tips die je kunnen helpen als je faalangst hebt. Heb je een vraag? Neem dan (anoniem) contact met ons op.

Snel naar:

Wat is faalangst?

Faalangst is de angst om niet goed genoeg te presteren. Je bent bang dat iets niet gaat lukken of dat je iets niet kan. Je verliest vertrouwen in jezelf.

Bij faalangst ben je bang voor het resultaat van een taak of activiteit. Het gaat om taken of activiteiten waarbij je beoordeeld wordt. Je bent bijvoorbeeld bang dat andere mensen je negatief zullen beoordelen of dat het niet meer goedkomt. Je bent dus niet bang voor de taak of activiteit zelf.

Iedereen kan last hebben van faalangst. Kinderen en jongeren voelen dit soms op school, bijvoorbeeld als ze een moeilijke toets moeten maken. Volwassenen kunnen dit op hun werk ervaren, zoals wanneer ze een belangrijke presentatie moeten geven.

Welke klachten horen bij faalangst?

Als je faalangst hebt, kan je last hebben van lichamelijke en psychische klachten. Ook kun je faalangst terugzien in je gedrag.

Lichamelijke klachten

• Je hebt koude of warme handen
• Je zweet heel erg
• Je hebt last van hartkloppingen
• Je bent misselijk
• Je hebt buikpijn
• Je hebt hoofdpijn
• Je hebt droge lippen of een droge mond
• Je trilt of bibbert
• Je ademt snel (hyperventilatie)

Psychische klachten

• Je piekert veel (je hebt veel negatieve gedachten)
• Je bent erg verlegen of bescheiden
• Je gelooft complimenten niet
• Je denkt dat anderen beter zijn
• Je bent boos of druk
• Je kunt niet meer goed nadenken
• Je slaapt slecht

Gedrag

• Je verzint smoesjes of liegt om onder dingen uit te komen waarbij je last hebt van faalangst
• Je stelt taken uit
• Je presteert onder je niveau
• Je gaat extra hard werken
• Je wilt alles perfect doen

Het verschilt per persoon wat de klachten zijn en hoe erg ze zijn. Daarnaast hangt het ook af van de situatie. Zo kan je wel faalangst ervaren voor een wiskunde examen maar niet voor een presentatie voor Duits.

Wat zijn de oorzaken van faalangst?

De oorzaken van faalangst verschillen per persoon. Vaak gaat het om een combinatie van verschillende oorzaken. Mogelijke oorzaken zijn:

• Je kijkt negatief naar jezelf of hebt weinig zelfvertrouwen.
• Je bent bang dat je familie, vrienden of collega’s een negatief beeld van je krijgen.
• Je ervaart problemen thuis, op school of op werk.
• Je hebt last van psychische klachten.
• Je hebt eerdere negatieve ervaringen meegemaakt.
• Je ervaart een (te) hoge druk van buitenaf. Bijvoorbeeld van je ouders of leidinggevende.
• Je hebt leerproblemen. Zoals dyslexie of dyscalculie.
• Je vergelijkt je veel met anderen.

Wat zijn de gevolgen van faalangst?

Als je faalangst hebt, vermijd je soms situaties of stel je dingen uit. Dat voelt tijdelijk goed omdat je de enge situatie ontloopt. Maar als je dit vaak doet, wordt de angst juist erger.

Ook kan het zijn dat je juist heel erg je best gaat doen. Je wilt alles perfect doen en geen enkele fout te maken. Uiteindelijk kan dit zorgen voor veel stress of een burn-out.

Het is dan ook goed om de situaties die je spannend vindt, aan te gaan. Na een tijdje merk je dat je het minder spannend vindt. Onthoud ook dat dingen niet altijd perfect hoeven te zijn, en dat je niet overal de controle over kunt hebben.

Hieronder lees je meer tips om met faalangst om te gaan.

Faalangst: hoe kan je er beter mee om gaan?

• Praat erover. Ga in gesprek met je ouders, vrienden, mentor of leidinggevende over je faalangst. Praten lucht op. Ook zul je misschien wel merken dat het helemaal niet nodig is om je druk te maken.  
• Wees niet te streng voor jezelf! Het is oké om fouten te maken. Daar leer en groei je van.
• Probeer positief te denken. Heb vooral aandacht voor de dingen die er wel goed gaan. Het is daarnaast belangrijk om vooral aandacht te hebben voor het proces en niet voor het eindresultaat.  
• Schrijf op waar je bang voor bent. Beantwoord de volgende vragen:
  • Waarom ben je bang om te falen?
  • Wat zou er gebeuren als je angst echt uitkomt?
  • Hoe erg is het als die angst echt uitkomt?
  • Wat is de kans dat je angst echt uitkomt?
• Zorg voor ontspanning en plezier. Plan iets leuks met vrienden of familie. Of doe een ontspanningsoefening.
• Voorbereiding. Bereid je goed voor op de taak of activiteit waar je angstig voor bent. Hoe beter je voorbereid bent, hoe zelfverzekerder je je zult voelen.
• Lees ervaringsverhalen van anderen. Het geeft herkenning en je leert van anderen. Lees hier het ervaringsverhaal van Joy. Zij vertelt hoe ze omgaat met faalangst.
• Zoek hulp. Als je faalangst ernstig is en het voor problemen in het leven zorgt, overweeg dan om professionele hulp te zoeken. Neem hiervoor eerst contact op met je huisarts.

Welke behandelingen zijn er bij faalangst?

Voor faalangst kan je professionele hulp krijgen bij een psycholoog, faalangsttrainer of orthopedagoog (specialist in leer- en opvoedingsproblemen van kinderen). Je bespreekt samen waar de faalangst vandaan komt en welke behandeling het beste voor jou is.  

EMDR

Als faalangst is ontstaan door een vervelende gebeurtenis (trauma) kan EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) helpen. Met EMDR therapie verander je negatieve ervaringen in je hoofd zodat je er niet meer negatief over nadenkt.

Cognitieve gedragstherapie

Ook kan cognitieve gedragstherapie helpen bij faalangst. Met cognitieve gedragstherapie kijk je waar negatieve gedachtes vandaan komen. Ook kijk je hoe je deze negatieve gedachtes kunt veranderen in positieve gedachtes.

Exposure-therapie

Een vorm van cognitieve gedragstherapie is exposure. Tijdens exposure-therapie word je blootgesteld aan een situatie waarin je faalangst ervaart. Als je de situatie maar vaak genoeg aangaat, merk je dat je deze minder spannend zult vinden.

Faalangsttraining

Ook kan je een speciale faalangsttraining volgen. Bij deze training ga je aan de slag om de eerste tekenen van faalangst te herkennen. Het doel is om te voorkomen dat je dan weer in paniek raakt. Dit kan door ademhalingsoefeningen te doen. Je ontwikkelt gedachtes die helpen om minder bang te zijn voor situaties die faalangst veroorzaken.